Stelt u zich een tamelijk onderlegde muis voor die vraagt of het theoretisch mogelijk is langer te leven dan de gemiddelde levensverwachting van twee en een half jaar? Natuurlijk wel,” zou men zeggen, “kijk naar de menselijke soort (…), zoogdieren zoals wij die dertig tot veertig keer langer leven! Voorbij onze biologische grenzen: De geheimen van een lang leven. 2011. Miroslav Radman.
Thema van de maand: Als mensen niet van ouderdom zouden sterven, zouden we er dan spijt van krijgen?
Inleiding
Stel je een wereld voor die niet zo verschilt van de onze. Mensen en de meeste dieren zouden echter niet verouderen.
Zouden wij onszelf en onze kinderen in deze wereld veroudering (senescentie) toewensen, d.w.z. een geleidelijk verval tot de dood onvermijdelijk is?
Laten wij ons bijvoorbeeld een biologische omgeving voorstellen die iets “Lamarckiaanser” is dan de omgeving waarin wij leven. Epigenetische evoluties en verworven eigenschappen zouden beter overdraagbaar zijn. Een ouder dier zou, zoals in dit geval, voordelen hebben in termen van ervaring. Bovendien zouden de nakomelingen profiteren van een verhoogde overdracht van verworven eigenschappen. In dat geval zou natuurlijke selectie minder “behoefte” hebben aan senescentie, aangezien de evolutie van soorten zou kunnen plaatsvinden als gevolg van veranderingen tijdens het leven van individuen. Stel dat de kans om een natuurlijke dood te sterven van jaar tot jaar betrekkelijk stabiel is, zodra een individu volwassen is geworden. Stel je een planeet voor zonder leeftijdsgebonden sterfte (en ook zonder leeftijdsgebonden achteruitgang) voor de meeste levende soorten.
Voor de rest zouden de “natuurwetten” gelden: selectie van de meest aangepaste, evolutie van prooien, roofdieren en parasieten, concurrentie en samenwerking tussen dieren, planten, bacteriën en schimmels… Dieren zouden langer leven, zonder te verouderen, maar zouden nog steeds aan alle andere oorzaken sterven. Biologische onsterfelijkheid is niet hetzelfde als onsterfelijkheid.
Een wereld zonder veroudering zou geen paradijs zijn, maar…
Natuurlijk is het onmogelijk om alle gevolgen te overzien. Laten we ons concentreren op de mensen. Theoretisch kunnen sommigen duizenden jaren leven. Maar dit zou uiterst zeldzaam zijn vóór de ontwikkeling van beschavingen, omdat epidemieën, predatie en geweld alle individuen zouden treffen.
Maar zodra beschavingen verschijnen, zou de omgeving radicaal anders zijn. De accumulatie van kennis zou sneller gaan, filosofen, wetenschappers en leiders zouden eeuwenlang invloed kunnen uitoefenen. Religies zouden bestaan, maar zij zouden logischerwijze vreedzamer zijn, minder gericht op het hiernamaals, meer op lichaam en ziel hier dan op het hiernamaals.
In de meer welvarende streken zou de geboortebeperking zich snel uitbreiden. Binnenkort kunnen wetenschap en geneeskunde zich meer richten op vermijdbare doodsoorzaken. De positieve inzet van ziektebestrijding zou immers groter zijn, men zou meer levensjaren winnen.
Wat deze mensen betreft, hun capaciteiten nemen niet af met de leeftijd, de mechanismen van nostalgie, van terugtrekking in het verleden, zijn minder sterk. Inderdaad, nostalgie is vaak gemis van onze jeugd, na het verlies van energie, gezondheid, smaak, andere zintuigen… Nostalgie naar aanleiding van het verlies van dierbaren zou ook afnemen.
In onze hedendaagse wereld wordt filosofie soms gedefinieerd als “leren sterven” (en snel sterven). In een wereld waarin de dood niet langer onvermijdelijk is, althans niet op de schaal van eeuwen, gaat het er in de filosofie meer om om te leren leven, om anderen en zichzelf te leren respecteren. In een stabielere wereld is de behoefte aan een ecologisch evenwicht duidelijker.
Ouder worden zou, net als in onze wereld, synoniem zijn met wijsheid. Het zou een wijsheid zijn met minder bitterheid en gemis van het verleden en daardoor meer openheid voor de toekomst.
Daar waar de dood niet langer onvermijdelijk is en zeldzaam wordt dankzij de technologische en medische vooruitgang, kan men zich voorstellen dat elke dood, elke moord, niet langer eenvoudigweg onaanvaardbaar zou zijn, maar onvoorstelbaar zou worden. Net zoals vandaag het doden van een kind bijna onvoorstelbaar is, omdat het “zijn hele leven nog voor zich heeft”, terwijl in het verleden kindermoord vaak werd getolereerd en soms totaal aanvaard, vooral omdat veel kinderen al in hun kindertijd stierven.
Zouden we veroudering uitvinden in een wereld zonder leeftijdsgebonden aftakeling?
Sommige filosofen, sommige religieuze leiders willen misschien dat de ouderen verdwijnen. Sommigen zouden kunnen aanvoeren dat dit nodig is om de bevolking te vernieuwen, om kinderen te krijgen zonder het risico van overbevolking.
Zouden de vertegenwoordigers van deze denkschool de meest geavanceerde mensen willen doden? En als dat zo is, creëer dan een systeem waar de dood langzaam, sluipend, geleidelijk, pijnlijk, onontkoombaar is… in plaats van, bijvoorbeeld, verplichte euthanasie voor sommigen te creëren?
Dit lijkt onwaarschijnlijk in een wereld met minder geweld. Nu al gebruiken zelfs de meest bloeddorstige regimes (bijna?) officieel geen folteringen meer als pressiemiddel. Dus het toebrengen van veroudering en dan de dood …
Wat als het glas half vol was?
Laten we ons een omgeving voorstellen waarin mensen niet onsterfelijk zijn, maar twee keer zo lang leven als volwassenen. De bloei van het leven zou op 100 jaar liggen en Jeanne Calment zou 245 jaar geleefd hebben.
Niemand zal waarschijnlijk voorstellen om het leven te beëindigen na 80 of 90 jaar. Het is de situatie die veel verder gaat dan wat “normaal” zou zijn en die bijna iedereen als wenselijk zou beschouwen… totdat de situatie verandert.
Net zoals niemand vandaag voorstelt om het leven te beëindigen op 50-jarige leeftijd, maar het was wel de maximale “normale” levensduur gedurende het grootste deel van de menselijke geschiedenis.
Conclusie
Als veroudering niet bestond, hoefden we het niet uit te vinden. Als alle andere dingen gelijk zijn, zouden we het waarschijnlijk niet overwegen, zelfs niet voor onze ergste vijand. Wij zouden niet willen dat jaren en soms decennia van ondraaglijke aftakeling eindigen in de dood.
Bovendien, als wij in een wereld zonder veroudering zouden leven, zou niet alleen het menselijk leven, maar ook het leven van voelende wezens (die in staat zijn te lijden) veel kostbaarder zijn. Zelfs het meest respectloze individu, opgevoed in dit universum, zou het moeilijk vinden zich voor te stellen de kwellingen van een eindeloze marteling die veroudering heet, toe te brengen. Net als vandaag zal zelfs een gewelddadige recidivistendief er waarschijnlijk niet aan denken de voeten van een bejaarde te verbranden om hem te laten bekennen waar zijn geld is, en om hem vervolgens te vermoorden, een gangbare praktijk in Frankrijk en elders tot in het begin van de 19ᵉ eeuw.
Veroudering is nu onvermijdelijk. We zijn er al in geslaagd om het aanzienlijk te vermenselijken. We slagen er ook in om het wat te vertragen. Morgen kunnen we het misschien stoppen. Naar alle waarschijnlijkheid zullen we dat niet meer missen dan de uitroeiing van de pest en de cholera.
Goed nieuws van de maand
- Japanse wetenschappers ontwikkelen een vaccin tegen cellen die verantwoordelijk zijn voor veroudering. Het team, waaronder Toru Minamino, een professor aan de Juntendo Universiteit, bevestigde dat muizen die het vaccin toegediend kregen een afname vertoonden van het aantal zombiecellen, die medisch bekend staan als senescente cellen. Het team identificeerde een eiwit dat wordt aangetroffen in senescente cellen bij mensen en muizen en creëerde een peptidenvaccin op basis van een aminozuur waaruit het eiwit is opgebouwd. Dit nieuws heeft uitgebreide aandacht gekregen in de media. Het maakt deel uit van de vele hoop op senolytische producten. Bij dit experiment waren echter alleen muizen betrokken. Bovendien werd de maximale levensverwachting geverifieerd bij “progeroïde” muizen (met een veel kortere levensduur), maar niet bij “normale” muizen.
- De eerste klinische proef met een neusvaccin tegen de ziekte van Alzheimer is in Boston begonnen. Het vaccin, dat is samengesteld op basis van een stof die het immuunsysteem versterkt (Protolline), is bedoeld om de ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer te voorkomen en te vertragen, de ziekte die verband houdt met veroudering en waarvoor de vooruitgang in het medisch onderzoek het traagst verloopt… Bij een fase 1-studie zijn 16 deelnemers betrokken, in de leeftijd van 60 tot 85 jaar, allen met de ziekte van Alzheimer in een vroeg stadium, maar in goede algemene gezondheid. Zij zullen twee dosissen van het vaccin krijgen. Het onderzoeksteam zal het effect van nasaal Protollin op de immuunrespons meten, in het bijzonder het effect op witte bloedcellen, door markers op het celoppervlak, genetische profielen en functionele tests te onderzoeken.
Voor meer informatie: